Copyright © Albert Russ
And then there was opal ... alles over semi black / dark Australisch opaal
Naam
De herkomst van de naam opaal is onzeker. De Romeinen kenden het woord ‘opalus’ (gekleurde steen), dat weer afkomstig is van het Griekse ‘opallios’ (een verandering zien) of ‘ophtalmios’ (oogsteen). Maar hoogstwaarschijnlijk is de naam afgeleid van een woord uit het Sanskriet úpala, dat edele steen betekent.
Geschiedenis
Opaal wordt al sinds de oudheid bewerkt, aanvankelijk voor de vervaardiging van primitieve werktuigen, later voor siervoorwerpen.
Een edelsteen zo veelzijdig en mysterieus als opaal kent natuurlijk talrijke mythes en legendes. Lange tijd werd de steen gebruikt als talisman, die zijn drager schoonheid, succes en geluk moest brengen. De oude Grieken geloofden dat opaal toekomstvoorspellende en waarzeggende krachten bezat, voor de Romeinen symboliseerde de steen hoop en reinheid. Men schreef deze steen magische krachten toe. Hij hielp tegen melancholie, kalmeerde de zenuwen, genas het hart, beschermde tegen zorgen, herstelde het gezichtsvermogen en gaf de ogen opnieuw glans.
De Arabieren gingen ervan uit dat opalen met bliksemflitsen uit de hemel waren gevallen en daarom ook konden beschermen tegen blikseminslagen en een mantel van onzichtbaarheid konden bieden.
Voor stammen uit de Andamooka-regio in Zuid-Australië staat de opaal bekend als het ‘vuur van de woestijn’ en maakt de steen onderdeel uit van hun scheppingsmythologie. De schepper van hun voorouders zou op een grote regenboog naar de aarde zijn gekomen, waarbij de stenen die hij aanraakte, veranderden in schitterende regenboogkleurige opalen.
Herkomst
De australische opalen zijn ontstaan in een enorme binnenlandse zee, waaruit zich een geologische formatie heeft gevormd die bekend staat als het ‘Groot Artesisch Bekken’. Het merendeel van de Australische opaalvelden bevindt zich in dit bekken en is gevormd door verweerde zandsteen die zich heeft afgezet op oudere steen. Opaal wordt gewonnen uit sedimentgesteente, dat moet worden doordrongen tot in de opaalhoudende lagen (opaaladers). Het winnen van opalen in de mijnen alsook het selecteren en reinigen van ruwe opalen wordt grotendeels met de hand gedaan.
95 procent van de opalen met kleurenspel (edele opalen) zijn afkomstig uit Australië – uit Andamooka (1930), Coober Pedy (1915), Lightning Ridge (1902), Mintabie (1931), White Cliffs (1890) en de Queensland Boulder-opaalvelden (een gigantisch gebied rondom het plaatsje Quilpie dat werd ontdekt in 1869).
Andere vindplaatsen zijn de Verenigde Staten, Canada, Honduras, Indonesië, Zambia, Guatemala, Polen, Nieuw-Zeeland en Ethiopië.
De kleurrijke Welo-opaal is afkomstig uit Ethiopië.
Afzettingen van opalen zonder kleurenspel liggen in Brazilië, Peru, Mexico en Tanzania.
Chemische samenstelling van opaal
Opaal heeft een unieke structuur die bestaat uit minuscule lagen siliciumdioxide die een piramidevormig raster vormen, vermengd met 3 tot soms wel 30 procent water. Het breken van het licht in de ruimtes tussen deze bolletjes zorgt voor het karakteristieke en unieke kleurenspel van opaal. Dit zijn kleurflitsen die veranderen, afhankelijk van de hoek waaruit de steen wordt bekeken en alleen voorkomen bij opaal. Bij opalen zonder kleurenspel zoals de Mexicaanse vuuropaal zijn de lagen siliciumdioxide willekeuriger gerangschikt.
Opaalvariëteiten
Er zijn drie basistypen opaal te onderscheiden, waarvan edel opaal het meest geliefd is.
gewone opaal (zonder kleurenspel)
vuuropaal (soms kleurenspel)
edel opaal (altijd kleurenspel)
Edele opalen
Edele opalen worden zowel onderscheiden aan de hand van hun moedergesteente waarin de opaal wordt gevormd, als aan de hand van de transparantie en lichaamskleur waarop het kleurenspel van de opaal zichtbaar wordt.
Op basis van bovenstaande zijn edele opalen op te splisen in 3 typen.
Typen edel opaal
Type 1 solide opaal : Steen bestaat volledig uit edel opaal of is een mix van edel en gewone opaal.
Type 2 boulder opaal : Opaal zit nog vast aan het moedergesteente waarop het gegroeid is.
type 3 matrix opaal : Opaal is geïntegreerd in het moedergesteente
De solide opaal (type 1) met de donkerste lichaamskleur (hieronder beschreven) is het meest gewild en geliefd.
Zwarte opaal
Zwart opaal is hèt opaal der opalen.
Het wordt zwart genoemd aangezien er onder de kleurenbalk een natuurlijke zwarte basis van kleurloos opaal ligt: kristal opaal dat gevuld is met zwarte of grijze ijzeroxide. Dit vormt de zwarte stormwolk achter de regenboog die de kleuren van de opaal naar voren laat komen.
Copyright © Steve Sorrell
Zwarte opaal wordt hoofdzakelijk gemijnd in Lightning Ridge, New South Wales, Australië en wordt gewaardeerd aan de hand van een aantal maatstaven:
1. Lichaamskleur (zie body tone scale op de afbeelding hieronder)
De zwarte lichaamskleur is opaak tot lichtdoorschijnend (N1 t/m N9), met name wanneer hij tegen een sterke lichtbron wordt gehouden.
Een variëteit van de zwarte opaal is de semi-zwarte / donkere opaal (N4 & N5, semi black of dark opal genoemd).
2. Helderheid (zie brightness scale op de afbeelding hierboven)
Levendig tot gedempt (B5 t/m B1)
Hoe donkerder de body tone (opaak), hoe beter het kleurenspel tot zijn recht komt en des te waardevoller de steen is.
3. Kleurenspel
Opaal met een breed kleurenscala is waardevoller dan opaal met één hoofdkleur.
Rood is de zeldzaamste kleur uit het palet.
4. Patroon
Er bestaan veel verschillende patronen van het kleurenspel. Hieronder een aantal van deze patronen:
5. Karaat (gewicht) en vorm
Om zoveel mogelijk kleurenspel te verkrijgen, wordt de opaal bij voorkeur cabochon geslepen.
Hoe hoger de cabochon, hoe meer gewicht de steen heeft en des te hoger het karaat.
6. Imperfecties
Door imperfecties zoals barstjes, kleurloze ‘ramen’ of inkepingen gevuld met moedergesteente, verliest de steen aan waarde.
Verzorging van opaal
Opalen kunnen uitdrogen of zelfs breken wanneer ze hun ingebonden water verliezen. Daarom dient opaal niet te worden blootgesteld aan extreme hitte (volle zon) en droge omgevingen. Het watergehalte kan weer op peil worden gebracht door het in een glas (lauw) water te leggen.
Ook zijn opalen gevoelig voor thermische schok, bijvoorbeeld bij een plotse overgang van een heel warme omgeving naar de vrieskou. Hierdoor is het mogelijk dat de steen barst. Ze vinden het niet erg om het warm of koud te hebben, maar het is de snelheid van verandering die schade aan kan richten.
Vermijd dus extreme temperatuurschommelingen!
Zoals alle edelstenen houden opalen niet van zeep en chemicaliën. Daarnaast is opaal een zeer kwetsbare, glasachtige steen die zeer gemakkelijk beschadigd raakt door stoten. Doe je sieraden daarom altijd af tijdens het douchen, afwassen, schoonmaken, klussen, tuinieren, sporten en slapen. Zorg je goed voor je sieraden, dan heb je er een leven lang plezier van!
Spiritueel
Opaal staat voor liefde, passie, levenslust en creativiteit.
Opaal is een beschermende en activerende steen. Het maakt vrolijk, optimistisch, levenslustig, spontaan, origineel, creatief en stimuleert een interesse in kunst en waardering voor mooie dingen. De steen heeft ook een sterke connectie met liefde, passie, seksualiteit en maakt trouw en loyaal. Fysiek stimuleert opaal het zelfgenezend vermogen van het lichaam en werkt het zuiverend. Het heeft een positieve werking op het geheugen, de ziekte van Parkinson, infecties, koorts en de bijnieren (insulineproductie).
Opaal in verlovingsring
Onlangs kreeg ik een opdracht voor het vervaardigen van een 14 karaat wit gouden verlovingsring met deze geweldige edelsteen.
Lees erover in mijn vorige blog post.